حوزه علمیه الزهراء سلام الله علیها- سطح 3 خواهران تبریز

مؤسسه آموزش عالی الزهراء سلام الله علیها خواهران تبریز( سطح 3)
گزارش جلسه چهارم انجمن پژوهشی
تفسیر و علوم قرآنی

موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن
منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت
تعداد اعضاء: 8نفر
تاریخ تشکیل جلسه: 94/12/11
محدوده بحث: ازص 84 ” إعراب نام سوره ها” تا آخر ص 125
استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

1. نامگذاری قرآن
نامگذاری در هر امری خیلی مهم است به عنوان مثال در تولید یک محصول جدید حتما باید نام گزاری هم جدید باشد وگرنه محصول به نام دیگری تمام می شود. خدای متعال در نام گذاری قرآن می توانست به نام گذار ی قبلی،کلمه ای اضافه کند مثل عهد عتیق، عهد جدید، نام قرآن را هم می گذاشت عهد أخیر. یا می توانست مثل افتتاح شعبات جدید یک موسسه یا مجموعه ای، شماره گذاری کند مثل تورات 1، تورات 2، تورات 3؛ در حالیکه اندیشه جدید باید برای خود نام جدیدی داشته باشد وگرنه ماندگار نمی شود.
فرقان یا قرآن نام های جدیدی برای قرآن است. قرآن از طرف صحابه با استناد به آیه ” صُحُفِ إِبْراهيمَ وَ مُوسى"‏ (اعلی/ 19) مُصحف نام گذاری شد. نام ” کتاب” نیز برای قرآن اسمی عام است زیرا این نام شامل بقیه کتاب ها هم می شود.
2. اهمیت فصل بندی
اگر کتاب فصل بندی داشته باشد مطالعه، یاد گرفتن و یاد دادن آن آسانتر می شود. در تورات این فصل بندی به نام “باب/ سفر/آیه” است. در کتب دیگر ممکن است با نام گام اول، گام دوم یا پله اول، پله دوم و… فصل بندی شود. در قرآن با نام “سوره” فصل بندی شده است. برعکس بقیه کتب که در فصل بندی ها تفاوت حجم مطالب فصول معمولاکم است در قرآن یک سوره حدود 50 صفحه و یک سوره سه سطر است زیرا قرآن کار هنری و معجزه الهی است، اگر ساخته دست بشر بود اندازه سوره ها یکسان می شد
3. ملاک خدا در دسته بندی قرآن به سوره ها:
آموزش، تلاوت در نماز، فهمیدن سوره ها اقتضاء دارد حجم سوره ها متفاوت باشد. این دسته بندی هم به صورت توقیفی به دست ما رسیده است.

4. نام گذاری سوَر قرآن
نام گذاری باعث تحریک حس کنجکاوی مخاطب می شود مثل نام برخی رُمان ها به نام “هوم لس” یا “بی وتن". هر محصولی یک نام علمی و یک نام تجاری دارد. نام تجاری ویژه مخاطبان عام است و برای این نام گذاری به دنبال کوچکترین مناسبت است تا این نام بهانه ای برای یادگیری عوام باشد. ولی نام علمی ویژه مخاطبان خاص است. به عنوان مثال نام بقره، ویژه مخاطبان عام و نام دیگر این سوره به نام “فسطاط القرآن یا سنام القرآن” برای مخاطبان خواص است. یا نام ” معوّذتین” یک نام علمی است برای کسی که به دنبال محتوای این دو سوره باشد ولی نام های فلق و ناس برای مخاطبان عمومی است. یا سوره قتال نام تخصصی برای مخاطبان خاص و نام ” محمد(صلی الله علیه و آله و سلّم) برای مخاطبان عام است.
نام گذاری برخی سوره ها توقیفی و برخی در طول زمان توسط متخصصان نامگذاری شده است.
5. دلیل تفاوت عدد آیات در سوره ها
 در اینکه آیا ” بسم الله الرحمن الرحیم” جزء آیه اول هر سوره است یا آیه مستقلی است؟ این امر سبب اختلاف شده است.
 برخی یک آیه را با آیه بعدی یک شماره حساب کرده اند.
 برخی وقتی در یک آیه جمله تمام شده همان جمله را یک آیه حساب کرده اند.
ملاک شیعیان قرائت کوفی است زیرا سند آن معتبر است.
6. چینش سور قرآن
برخی چینش قرآن را توقیفی و برخی به اجتهاد صحابه می دانند. ولی برای نظریه “چینش توقیفی قرآن"، دلایلی وجود دارد که آن را اثبات می کند:
 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه معصوم علیهم السلام ختم قرآن می کردند. پس ترتیبی بوده که ختم می کردند.
 سوره حمد فاتحه الکتاب نام گرفته است. اگر چینش قرآن توقیفی نبود این نام گذاری صورت نمی گرفت.
 در برخی روایات آمده سوره فیل و قریش را با هم بخوانید این روایت با چینش توقیفی سازگار است.
 در روایات آمده بین سوره توبه و انفال ” بسم الله الرحمن الرحیم” را بخوانید. این روایت با چینش توقیفی سازگار است.
 تناسب میان آیات و سوره ها: این تناسب با اجتهاد تدبری پیدا شده است بدون اینکه کشف این تناسب با تکلف همراه باشد.

نوشته شده توسط: رقیه رزمجو

مؤسسه آموزش عالی الزهراء سلام الله علیها خواهران تبریز( سطح 3)
گزارش جلسه چهارم انجمن پژوهشی
تفسیر و علوم قرآنی

موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن 
منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت
تعداد اعضاء: 14نفر 
تاریخ تشکیل جلسه: 27/11/94
محدوده بحث: ازص 65 " آیات استثنایی" تا ص 84 سر "اعراب نام سوره ها"
استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

چکیده بحث

1. آیات استثنایی:
وجود آیات استثنایی در قرآن طبق نظر استاد دخیلی نمی تواند ملاک صحیحی باشد. زیرا به محض دیدن ناهماهنگی ظاهری بین سیاق یک آیه برخی احتمال داده اند آیه جدای از سوره نازل شده است مثل آیات اولیه سوره مائده : ” يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهيمَةُ الْأَنْعام‏ ” که با لزوم وفای به عهد و احکام خوردنی شروع می شود بعد در یک فضای دیگری قرار می گیرد. با تدبر دقیق می توان فهمید این بیان جدید که به ذکر نعمت های معنوی( دین و رهبری) می پردازد با مطالب قبلی که ذکر نعمت های مادی بود هماهنگی دارد و بیان نعمت های مادی در کنار نعمت های معنوی قابل جمع است.

2. شأن نزول، اسباب نزول، جری و تطبیق
فهم شأن نزول بسیاری از آیات قرآن منوط به علم به تاریخ قبل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است. شأن نزول به وقایع قبل رسالت برمی گردد. مثل داستان حضرت ابراهیم علیه السلام. ولی اسباب نزول به وقایع 23 سال دوران رسالت برمی گردد، مثل جنگ بدر، رفتار فلان صحابی؛ بنابراین رابطه شأن نزول با سبب نزول رابطه عموم خصوص است. جری و تطبیق نیز به وقایع بعد از دوران رسالت می پردازد.سبر و تقسیم
وجود سب نزول یا شأن نزول خاص، مانع استفاده فقیه از آیات نمی شود. فقها قواعد علمی مشخصی وضع نموده اند تا استخراج احکام از آیات قرآن، علمی باشد نه ذوقی. بنابراین سبب نزول خاص مانع عموم لفظ نمی شود.

3. تنزیل و تأویل
قدما به تفاوت آن دو توجه زیادی نداشتند ولی امروزه این تفاوت ها مشخص شده است. تنزیل به متن قرآن بدون کاستی و زیادت اطلاق می شود و تأویل مصداق خارجی لفظ است و از جنس لفظ نیست. تفسیر نیز روشنگری الفاظ قرآن است.

4. نحوه دستیابی به اسباب نزول
دانش اسباب نزول از دانش‌هاى نقلى است كه تنها راه دست‌يابى به آن نقل است و نمى‌توان براى رسيدن به آن اجتهاد كرد. و اسباب نزول موجود رواياتى منقول از امامان معصوم(عليهم السلام)صحابه، تابعان و پيروان آن‌ها است، كه از ارزشى يكسان برخوردار نيست؛ افزون بر اين‌كه در ميان آن‌ها روايات مجعول و محرَّف نيز ديده مى‌شود. مسلّماً در دوره پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم امکان ضبط صدا نبوده پس راه دستیابی به اسباب نزول صرفا از طریق شاهدان اسباب نزول است. سند روایات را که بررسی کنیم می یابیم سبب نزول ها تاریخی است و به ندرت سبب نزول متواتر دارند و همین امر باعث تعارض در برخی روایات سبب نزول شده است. دیگر آنکه افراد بلافاصله بعد از دیدن یا شنیدن نقل نکرده اند از این روی جزئیات از یاد رفته و کلیات را نقل کرده اند.

5. معیار های تشخیص اسباب نزول صحیح از جعلی
راوی اول، شاهد نزول باشد.
راوی باید مسلمان باشد. گرچه در زمان مشاهده مسلمان نباشد. به خاطر اینکه در میان مخالفان قرآن، احتمال دروغ پردازی وجود دارد زیرا برخی از پدیده هایی که برای مسلمانان قابل فهم است، ممکن است برای غیر مسلمانان قابل فهم نباشد.مثل سعی صفا و مروه که از اعمال حج هست؛ این عمل عبادی از دید یک مسلمان عبادتی است برای تقرب به سوی خدای متعال ولی از دید یک ورزشکاری که به فلسفه این عمل عبادی مسلمانان ناآشنا ست، یک نوع پیاده روی تند به حساب می آید.
منابع ذکر سبب نزول: این منابع دارای روایات جعلی زیادی است مثل افسانه غرانیق که اولین بار در کتاب طبری آمده است. یا مثل آقای سیوطی- قرن 9- که در مورد برخی از آیات سبب نزول های متعددی ذکر کرده در حالیکه برخی از این سبب نزول های ذکر شده، قابل اعتماد است ولی برخی قابل اعتماد نیست. اهل تسنن نیز همین مشکل را دارند. البته برخی منابع را دقت نسبتا کافی داشته اند ولی در دوره تسلط حکومت های اهل تسنن نگارش شده اند.

دستاورد جلسه

پیشنهاد: تبدیل سخنرانی های اساتید برجسته به کلیپ های صوتی کوتاه، و به اشتراک گذاشتن آن ها در شبکه های اجتماعی

نوشته شده توسط: رقیه رزمجو

تهیه و تنظیم: رباب فلاح

حساسیت انتخابات مجلس شورای اسلامی

«ملت ما هم امروز مثل سابقش نیست که بی تفاوت باشد در امور ملت ما هم مواظب است و مراقب است و همه امور را مشاهده می کند. باید آقایان بدانند که اگر چنانچه یک وقت خدای نخواسته وسوسه ای پیش بیاید، یا کسی باشد که بخواهد وسوسه ای پیش بیاورد در خارج و داخل، تضعیف کند دولت را و نگذارد که مسائل پیش برود و همه چیزهایی که باید موافق با اسلام باشد پیش برود، مردم مواظبند و مطلعند و شناسایی می کنند و سکوت نمی کنند، بنابراین توصیه من به آقایان به طور جد این است که باید شما که می بینید که دولت نتوانسته به آن طوری که دلخواه است عمل بکند، باید از این به بعد تعقیب کنید، تأیید کنید، همراهی کنید، کمک کنید تا کشور شما رو به سلامت برود و احتراز کنید از یک چیزی که بر خلاف رضای خداست و بر خلاف رضای ملت».

منبع: صحیفه امام، ج19، ص233

حساسیت انتخابات مجلس شورای اسلامی

«مجلس اسلامی است، باید نظرها، نظرهای خیرخواهانه اسلامی باشد، هم درباره دولت، هم درباره وزراء وزرایی که شما انتخاب می کنید، باید همان طوری که گفته شده است شرایطی داشته باشند که کاردان باشند و یک طور نباشد که یک وزیری باشد که بعد نتواند کار بکند، فعال باشد و کمک کنید که یک همچو وزرایی چیز[انتخاب] بشود و زودتر کار هم انجام بگیرد».

منبع: صحیفه امام، ج19، ص233